نوروفیدبک چیست؟

نوروفیدبک چیست؟

نوروفیدبک یک نوع از انواع بیوفیدبک است. وقتی که از بیوفیدبک به منظور تغییر در عملکرد مغز از طریق امواج مغزی استفاده می شود به آن  EEG بیوفیدبک و یا نوروفیدبک گفته می شود. نوروفیدبک یکی از ابزارهای جدید در علم روانپزشکی است که بعنوان درمان مکمل در طیفی از اختلال های روانپزشکی مورد استفاده قرار می گیرد. زمانی که شما علاقه مند هستید تغییری را در عملکرد مغزی خود ایجاد نمایید بهترین انتخاب استفاده از نوروفیدبک می باشد. باگسترش دانش نوروساینس و افزایش اطلاعات ما از عملکرد مغز بواسطه روش های تصویربرداری عصبی ما بدین آگاهی دست پیدا کرده ایم که با تغییر عملکرد کدام نواحی مغز می توانیم سبب بهبودی در یک اختلال و یا افزایش و ارتقاء یک عملکرد در فرد باشیم.

نوروفیدبک چگونه عمل می کند؟

نوروفیدبک ابزاری است که فعالیت عصبی مغز را اندازه گیری می کند و فرد را در همان لحظه از طریق بازخورد دیداری یا شنیداری از فعالیت عصبی مغز خود مطلع می سازد. این فرآیند باعث تسهیل خودتنظیمی مکانسیم های عصبی زیربنای یک رفتار خاص و یا یک پاتولوژی می شود. در حال حاضر پیشرفت های چشم گیری در این حوزه صورت گرفته است. تلفیق نوروفیدبک با FMRI  باعث شده است که دقت مکانی این روش افزایش پیدا کند.

انواع روش های نوروفیدبک چیست؟

در سال های اخیر انواع مختلفی از نوروفیدبک معرفی شد هاند که می توان به 6 نوع زیر دسته بندی نمود:

• EEG Neurofeedback

رایج ترین نوع نوروفیدبک است و امواج سطحی ثبت و تحلیل و بر اساس دامنه آن ها مشخصی فیدبک ارائه می شود.

• Slow Cortical Potential Neurofeedback

بر روی فرکانس های خیلی پائین )زیر یک هرتز( کار تحلیل و فیدبک انجام می شود. برای درمان بیش فعالی/نقص توجه و به ویژه صرع می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

• Neurofeedback:

فیدبک بر اساس جریان خون اطراف مغز ارائه م یشود. این روش برای درمان میگرن، نقص توجه و افسردگی اثربخشی بسیار محسوسی داشته و می تواند درمان موثرتری را ارائه کند. همچنین باعث کاهش تعداد جلسات تا “نصف” می گردد.

• Z-Score Neurofeedback:

مبتنی بر روش اول نوروفیدبک است اما ارائه فیدبک بر اساس دیتابیس جامعه نرمال انجام می گیرد که از افزایش یا کاهش بیش از حد فعالیت امواج مغزی پس از جلسات نوروفیدبک جلوگیری می کند.

• LORETA Neurofeedback:

لورتا نوروفیدبک که به نوروفیدبک عمقی نیز شناخته می شود بر اساس منشأ تولید امواج مغزی فیدبک را ارائه می کند.

•  fMRI Neurofeedback:

میزان فعالیت هر بخش از مغز را با استفاده از دستگاه MRI بررسی و فیدبک ارائه م یشود. این روش هنوز در مرحله تحقیقات است.

چه اختلال هایی توسط نوروفیدبک بهبود می یابد؟

نوروفیدبک یک روش درمانی مکمل برای درمان های دارویی و روانشناختی محسوب می گردد. این روش در درمان اختلال های نظیر ADHD، جلوگیری از عود در سوء مصرف مواد، اختلال های اضطرابی نظیر اختلال استرس پس از سانحه مفید است. نکته ای که مراجعین محترم بایستی بدان توجه کنند این است که این درمان در کنار درمان های دیگر در اختلال های فوق موثر است و به تنهایی نمی تواند اثرگذار باشد.

درمان بیش فعالی نقض توجه با نوروفیدبک

نتایج فراتحلیلی که در سال ۲۰۱۴ در ژورنال frontiers in Human Neuroscience منتشر شد نشان داد نوروفیدبک درمان مناسبی برای کاهش علائم بی توجهی اختلال ADHD است. فرا تحلیلی دیگر نشان داد نوروفیدبک اثر قابل توجهی بر روی بی توجهی و تکانشگری دارد و دارای اثری متوسط بر روی بیش فعالی است. نتایج پژوهش ها نشان می دهد که نوروفیدبک دارای اثر قطعی بر روی بی توجهی است اما در مورد اثرات نوروفیدبک بر روی علائم بیش فعالی و تکانشگری قطعیتی وجود ندارد.

درمان اظطراب با نوروفیدبک

اثرات نوروفیدبک در درمان اختلال های سوء مصرف موارد نیز قابل توجه است. سکادزه و همکارانش  (۲۰۰۸) بعد از بررسی مطالعاتی که به بررسی اثربخشی نوروفیدبک در اختلال سوء مصرف مواد پرداخته اند به این نتیجه رسیدند که نوروفیدبک می تواند بعنوان یک درمان مکمل در درمان اختلال سوء مصرف موارد بشمار آید.

بیشتر بیماران اضطرابی علی رغم مشکل در فعالیت برخی از نواحی مغز، دارای پّرکاری در سیستم اعصاب خودمختار خود نیز هستند. این بیماران دارای علائمی نظیر تپش قلب، تنفس سریع، انقباض عضلانی و تعریق هستند ، زمانی که ما از تلفیق نوروفیدبک با بیوفیدبک تغییرپذیری ضربان قلب استفاده می کنیم اثر بخشی بیشتری را در این بیماران مشاهده می نماییم.

درمان اختلال یادگیری با نوروفیدبک

در اختلال ناتوانی یادگیری برخی از نواحی مغزی بصورت هماهنگ با همدیگر فعالیت نمی کنند و این باعث می شود که بچه ها در برخی از فعالیت های شناختی خود دچار مشکل شوند. تصور کنید زمانی که شما دست خود را برای برداشتن یک شیء حرکت می دهید عملاً چندین ناحیه از مغز بایستی در کمترین زمان ممکن با همدیگر همکاری داشته باشند این امر برای فعالیت های شناختی نظیر حافظه، عملکرد اجرایی و توجه و تمرکز نیز مصداق دارد. بچه هایی که مشکل ناتوانی یادگیری دارند عملاً در خواندن ، نوشتن و عملکرد ریاضی دچار اختلال هستند.

زمانی که ما متنی را مطالعه می کنیم، توسط قشر دیداری که در لوب پس سری سر ما می باشد کلمات و حروف ادراک می شود. همچنین فرد باید صداهایی که با این نمادها مرتبط هستند را ادراک نماید که این فعالیت با بخش های میانی لوب گیجگاهی که محل قشر شنیداری ما هستند مرتبط می باشد در قدم بعدی فرد نواحی مرتبط با حرکت چشم را با نواحی زبانی در قشر پیشانی مغز هماهنگ کند برای اینکه بتوانیم درمان مناسبی برای این کودکان داشته باشیم بایستی نواحی که دارای ارتباطات کمتر هستند را شناسایی کنیم و در قدم بعد از طریق نوروفیدبک دوکاناله و یا بیشتر سعی کنیم این ارتباطات دچار مشکل در این نواحی را بهنجار کنیم.

عوارض نوروفیدبک

همیشه وقتی ما درمانی را می خواهیم شروع کنیم نگران عوارض جانبی آن هستیم. عملاً برخی از درمان ها دارای عوارض جانبی جبران ناپذیر و یا غیرقابل تحمل هستند و این نگرانی را برای ما تشدید می کند. درمان هایی که دارای عوارض جانبی خطرناک هستند عملاً تهاجمی هستند. یعنی بخش از بدن در طی عمل جراحی تحت تاثیر قرار می گیرد و یا دارویی شیمیایی با خطرات بالقوه فرد مصرف می کند. در نوروفیدبک و بیوفدیبک ما با هیچ یک از این موارد مواجه نیستم.

دستگاهی که به بدن ما وصل می شود هیچ اشعه و یا سیگنالی را وارد بدن نمی کند. این دستگاه صرفاً سیگنال های زیستی ما را ثبت می کند و برای اینکه ما بتوانیم آنها را با اراده خود تحت تاثیر قرار دهیم در مانیتور به ما نشان می دهد. سنسورهایی که نیز بدن و یا سر فرد در نورفیدبک با بیوفیدبک نصب فرآیند اجرای نوروفیدبک به این صورت است که ابتدا درمانگر بعد از تمیز کردن ناحیه چسباندن سنسورها بر روی پوست سر و لاله گوش، در آغاز هر جلسه درمانگر برای مشخص کردن آستانه ها از مراجع خط پایه می گیرد و فرآیند آموزش را شروع میکند.

در جلسه نوروفیدبک مراجع آموزش می بیند که یک باند فرکانسی را تقویت و یک یا دو باند فرکانسی را کاهش دهد. برای مثال یک فرد مبتلا به ADHD که دارای باند فرکانسی تتا بالا است در حین جلسه آموزش می بیند که باند فرکانسی را تتا کاهش دهد و باند فرکانسی بتا را که در مغز به میزان کمتری حضور دارد را افزایش دهد. این یک فرآیند فوق العاده است چرا که مراجع آموزش می بیند تا خودش تغییرات را اعمال نماید.