امروزه در کتابهای چشم پزشکی، علوم بینایی و اپتیک از مدلهای قدیمی که حدود یک قرن از ارائه آنها می گذرد استفاده می کنند. مانند مدل هلمهولتز و مدل گلستراند. علاقه به مشخصات فیزیولوژیکی و اپتیکی چشم انسان، و چگونگی بستگی آنها به کیفیت دید و ارتباط عدسی و بینایی، از زمان های خیلی قدیم به وجود آمده است وتا الان تحقیقات زیادی در این زمینه انجام گرفته است. در ادامه به ارتباط عدسی و بینایی چشم خواهیم از نظر های مختلف خواهیم پرداخت.
شناخت سیستم بینایی تنها با درک چگونگی انتشار نور در چشم میسر می شود. یک مدل چشم دقیق می تواند وسیله ای مفید برای بررسی تصحیحات انکساری چشم و جراحیهای بخش قدامی چشم نظیر کاتاراکت، انکساری و پیوند قرنیه باشد. هلمهولتز کپلر اولین کسی بود که فهمید تصویر جسم به طور وارونه روی شبکیه تشکیل می شود.
این نتایج را شاینر به صورت تجربی در چشم انسان نشان داد. نیوتن اولین کسی بود که ابیراهی رنگی چشم را کشف کرد. وهویگنس یک مدل چشم برای نشان دادن تصویر معکوس واثرات مفید عدسی های عینک ساخت.
آستیگماتیسم توسط توماس یانگ مشاهده گردید و ابیراهی کروی به وسیله ولکمن اندازه گیری شد. اولین مدل چشم محوری به وسیله لیستینگ ارائه شد، که یک سری سطوح کروی جدا شده توسط محیطی همگن با ضریب شکست ثابت بود.
مدل لیستینگ روالی را ایجاد کرد که باعث شد مدلهای زیادی طی صد سال بعد تولید شوند، که معروف ترین آنها امسلی بود.
تاثیر پاشندگی در عدسی و بینایی
اسـتفاده از مـواد بـا ضریـب شکسـت بـالا مزایـای بسـیاری در تولیـد عدسـی های طبـی (عدسـیهای نازکتـر، ســبکتر، مسـطحتر) دارد امـا ایـن مـواد عمومـا ابیراهـی رنگـی جانبـی نامطلـوب ایجـاد می نمایند.
اغلـب مـواد دارای ضریـب شکسـت بالا خاصیـت انسـجام رنگی کمی دارنـد و بنابرایـن در ایـن مـواد پاشـندگی رنگهـای موجـود در طیـف نور سـفید بسـیار زیاد اسـت. این موضوع باعـث افزایش ابیراهی رنگی تصویر بـه خصـوص در لبه هـای عدسی های متشـکل از ایـن مـواد می شـود اسـتفاده کنندگان از ایـن عدسی ها در لبه هـای عدسی ابیراهـی رنگـی را به صـورت تاری دیـد درک می کننـد. بنابراین نوع مواد به کار رفته در ارتباط بین عدسی و بینایی تاثیر مهمی داشته که بایستی به آن توجه کرد.
ابیراهـی رنگـی تنهـا در لبه هـای عدسی دیده می شـود و دلایـل اصلی پیدایـش آن در ایـن منطقـه، میـزان خاصیـت تمرکز نـور در مواد تشـکیل دهنـده و انحرافـات منشـوری در عدسی می باشد. ایـن انحرافـات منشـوری وابسـته بـه انحنـای شـکل و توان عدسی هسـتند و بنابراین میـزان تاری در لبه هـای عدسـی کـه توسـط اسـتفاده کننـده دریافت می گردد بـا بالاتر رفتـن تـوان عدسی کاهـش می یابد. بنابراین ارتباط انحنای و توان عدسی و بینایی یا بصورت واضح تر تاثیر آن بروی دید چشم از لحاظ شفافیت یا تار بودن به وجود ابیراهی ها برمیگردد.
هنگامـی کـه اسـتفاده کننـده چشـمان خـود را بـه یـک طـرف متمایل می کنـد، ابیراهـی رنگـی جانبـی را درک می کنـد کـه باعـث مختل شـدن شـکل گیری تصویـر شـفاف روی شـبکیه می شـود. ابیراهـی رنگـی وضوح تصاویـر را از بیـن می بـرد و جزئیـات تصویـر در فوویا نیز مطلـوب نخواهد بود.
از آنجا که سـنجش دقـت بینایی یکـی از راههای بررسـی تصویر در فوویـا می باشد از آن بـرای ارزیابـی تأثیـر ابیراهـی رنگـی روی بینایـی می شود اسـتفاده کرد.
مدلهای اپتیکی چشم انسان
بسیاری از بیماریهای چشم با جراحی درمان می شوند. سیستم بینایی ما بسیار پیچیده است.
قسمت قدامی چشم مهمترین نقش را در شکست نور بازی می کند. بنابراین بیشتر مدل های چشم، قرنیه و عدسی را مدل می کنند.
مدلهای اپتیکی چشم انسان عبارتند از:
- مدل هلمهولتز
- مدل امسلی
- مدل دندر
- مدل ایندیانا
- مدل شش سطحی گلستراند
- مدل سه سطحی گلستراند
- مدل پومرانتزف
- مدل چشم رنگی
- مدل دابلمن.
بررسی مدل های مختلف چشم می تواند برای ارائه خدمات بهتر درمانی بسیار سودمند واقع شود.
مدلها را به چهار دسته کلی زیر تقسیم می کنیم:
- مدلهای کلاسیک
- مدلهای با سطوح انکساری مقاطع مخروطی
- مدلهای پیچیده
- مدلهای ساده شده
به دلیل اینکه مدلهای کلاسیک بر پایه های ریاضی و اپتیک استوار است، کاربردشان در فضای بالینی مشکل است لذا مدلهای ساده شده ای ارائه شدند که می تواند به آسانی عملکرد اپتیکی چشم انسان را در شرایط بالینی یررسی و مطالعه کرد. بدون احتیاج به محاسبات ریاضی و اپتیکی مربوطه، مانند مدل های ساده شده ی گلستراند، دندر و امسلی.
با اندازه گیری های دقیق ترروی قرنیه و عدسی، محققین متوجه شدند که شکل سطوح انکساری چشم پیچیده تراز مقاطع مخروطی است. پس مدل های پیچیده با معادلات بسیار ییچیده ارائه شد.
این مدل ها میتوانند پایه های تئوری برای طراحی اعمال جراحی در بخش قدامی چشم باشد. اما باید در نظر گرفت چون وسایل اندازه گیری که مشخصات آناتومیک، فیزیولوژیک و هندسی سطوح انکساری چشم مربوط به قرنیه و عدسی با دقت مورد نظر برای این مدل ها در حال حاضر در مرحله ی تکمیل می باشد، می توان پیش بینی نمود که در آینده از این مدلها در شرایط بالینی استفاده گردد.
ارتباط رنگ عدسی و بینایی
ارتباط رنگ عدسی و بینایی میتواند از لحاظ سلامت چشم پارامتر بسیار حائز اهمیتی باشد. عینکهای آفتابی باعث افزایش حساسیت کنتراست در آفتاب می شوند و این افزایش در رنگ خاکستری و قهوه ای بیشتر از دیگر رنگها می باشد. به علاوه این دو رنگ، کمترین تأثیر را روی کاهش دید عمق دارند. همچنین، نور خورشید از پرتوهای مختلفی تشکیل شده کـه از این میان می توان پرتوهای فرابنفش، مـادون قرمـز و نـور مرئی را نام برد. این پرتوها می توانند بـرای چشـم مضـر باشند ولی میزان آسیبی که برای چشم ایجـاد مـی کننـد، بستگی به نوع فعالیت فرد و مدت زمان تمـاس بـا اشـعه دارد. در این میان میزان خطر پرتوهای ماوراء بنفش برای چشم بیشتر است.
برای جلوگیری از اثرات خطرناک پرتوهـای مـاوراء بنفش در چشم، بایستی از چشـم هـا محافظـت انجام گیرد، این محافظت شامل استفاده از کلاههـای لبـه دار و عینکهای آفتابی می باشد. عینکهای آفتابی که بدین منظـور استفاده می شوند باید مجهز به محـافظ پرتوهـای مـاوراء بنفش باشند.
یکی دیگر از مشکلات در معرض قـرار گرفتن آفتاب، خیرگی در نور شدید مـی باشـد کـه ایـن خیرگی می تواند منجر بـه کـاهش عملکـرد بینـایی مثـل حساسیت کانتراست شود. با استفاده از عینک تیره می توان این مشکل را برطرف نمود.
رنگ سیاه
عینکهای خیلی سیاه، زیاد مطرح نیسـتند چـون مردمک را گشاد کرده و نور اضافه را وارد چشم کرده و آسیب بیشتری می رسانند.
عینک های آفتابی، در رنگهای مختلفی ساخته می شوند که هر رنگ میتوانـد بـر عملکـرد بینـایی تأثیر مختلفی داشته باشد.
Dain در تحقیقی که بر روی 20 فرد نرمال و 49 بیمار بـا اخـتلال دیـد رنـگ انجـام داد اثـر رنگ های مختلف عینکهای آفتابی را بر دید رنگ افـراد مورد بررسی قرار داد. وی در نهایت گـزارش کـرد کـه بسیاری از رنگهای عینک آفتابی که امروزه به آنان برای رانندگی مجوز داده می شود باعث اخـتلال در تشـخیص رنگ می گردد.
رنگ صورتی
عدسی های صـورتی، خاصـیت جـذب امـواج نزدیک طول موج پرتوهای مـاورا ء بـنفش را دارنـد.
در افراد پیر که به علت کهولت سن و یا وقوع کاتاراکـت از فلورسـانس کریسـتالین لنـز رنـج مـی برنـد، اسـتفاده از عدسیهای صورتی در مقایسه با عدسـی هـای معمـولی، موجب از بین رفـتن احسـاس نـاراحتی آن هـا مـی شـود.
رنگ خاکستری
رنگ خاکستری یک رنـگ رایـج در عینک های آفتابی است. بهترین جنبه ایـن لنزهـا عبـور یکنواخت نور مرئی است، که موجب می شود رنگهـا بـه حالت طبیعی خودشان دیده شوند. عدسیهای خاکسـتری طبیعی برای کسانی که دارای نقـص دیـد رنـگ هسـتند مناسب است ولی نقص دید رنگ این افراد را برطـرف نمی کنند.
عدسی های رنگی به جز خاکستری، در افراد بـا نقـص دید رنگ باعث افزایش خطای تفکیک رنگ یا سبب تغییر در اشیاء به طور رنگ هـای غیرطبیعـی می شوند.
عینکهای دودی خاکسـتری، بهتـرین انتخـاب بـرای رانندگی و مصرف عمومی هستند. با این عینـک هـا درک عمق تا حدودی مشکل دارد، اما کنتراست بسـیار مفید اسـت.
رنگ قهوه ای
رنگ قهوهای، خصوصیات مشابهی با عدسیهای زرد از لحاظ جذب بالای طول موجهای کوتاه نور مرئی دارد
خصوصیات عبور نور در عدسی هـای سـبز بـه دلیل وجود اکسید آهن در آنها می باشد و این عدسیها جذب خوبی در محدوده پرتوهای ماوراء بنفش و مـادون قرمـز دارند. البته در صورتی که عدسی موردنظر به جای شیشـه از جنس پلاستیک باشد، دارای خصوصیت جذب امـواج مادون قرمز نخواهد بود.
رنگ آبی و بنفش
عینکهای آفتابی آبی یا بنفش برای اسـتفاده در هـیچ شرایطی مناسب نیستند چونکه کانتراست (تضاد) رنـگ را کـاملاً از بین می برند این احتمال وجود دارد که عینکهای آفتـابی، به خصوص آبی روشن بـا گشـاد کـردن مردمـک چشـم موجب صدمه به چشم شوند.
نقش طب سنتی در پیشرفت بینایی
علم بینـایی شناسـی (اپتـومتری) بـا اسـتفاده از تمـرین وعینک به رفع انحراف چشـم در کودکـان ونوجوانـان کمـک می کند که ازانحراف چشم خود رنج می برند.
اوایـل هـزاره سـوم قبــل از مـیلاد
چشـم مصـنوعی، از پراهمیت ترین اقدامات طـب سـنتی عـلاوه برعینـک، طراحـی چشم مصنوعی، حقـی کـه بـه بـانوی ایرانـی داده شـد کـه بـا جایگزین کردن چشم مصنوعی به جای چشم تخلیه شده، چهره ای بدون نقص، اندیشه ای آسوده، حفـظ زیبـایی صـورت و ادامه زندگی عادی. تخلیـه چشـم توسـط چشـم پزشـکی و وعلوم بینایی شناسی (اپتومتری)چشم مصنوعی را طراحـی کـه بخوبی در حفره کاسه چشم جای گرفته است.
- دوره قاجاریه : عینک مه شکن (چشمی ریز توربافت).
- دوره ساسانی : عینک ضـد انعکـاس بـرف (چشـمی چنـد روزنه ای ریز)
گل عینک
گـل عینـک از جمله گیاهان دارویی است که جوشانده آن برای رفع نـاراحتی های چشم در اثر نوشتن زیاد یا در اثر بادهای شـدید، ضـعف دید چشم و ورم ملتحمه مصرف می شـود.
Euphrasia officinalis
بحـث درمـان بـا گیاهـان دارویی برای تقویت چشم درهمه کتابها ازجمله حکیم مـؤمن، قانون الحاوی آمده. بنا براین میتوان گفت، گـل عینـک و دیگر گیاهانی که حکمای این سرزمین از آنها نـام بـرده انـد، میتوانند تأئیدی باشند بر این مهم که بشـر از خـواص دارویـی گیاهان برای درمان بیماری هایی که بـا آن هـا مواجـه بـوده از جمله رفع مشکلات انکساری چشم که موجب تاری دید مـی گردد، استفاده کرده است. کحل و سرمه را هم مد نظر داشـته است.
عدسی محدب الطرفین، مـوزه تبریـز (هـزاره اول قبـل از میلاد)
در موزه تبریز یک ذره بین تخم مرغـی شـکل از اوایـل هزاره پیش از میلاد وجود دارد.
ذره بین هزاره قبل از میلاد درموزه تبریز
