در این مجله به شناسایی فازی مواد توسط XRD خواهیم پرداخت. در Xpert highScore برای شناسایی فازی باید از دستور Search&Match استفاده کرد. برای دستیابی به این دستور دو راه وجود دارد. در روش اول میتوان با استفاده از منو و انتخاب گزینه Analysis و Search&Match و سپس انتخاب گزینه Execute Search&Match این کار را انجام داد. در روش دوم نیز می توان داخل ناحیه ی نمایش الگوی پراش کلیک راست کرده و Search&Match را انتخاب نمود. با انجام هر یک از دستورات فوق، پنجره ی Search&Match باز می شود که با تعیین مشخصات فیزیکی و شیمیایی در آن می توان به شناسایی فازی پرداخت. این پنجره از سه سربرگ Restriction, Parameters, Automatic تشکیل شده است که در ادامه به توضیح هر یک از قسمت های این پنجره می پردازیم.
این سربرگ مهم ترین قسمت پنجره ی Search&Match می باشد. با استفاده از امکانات این سربرگ می توان محدودیت های شیمیایی و فیزیکی را در فرآیند شناسایی لحاظ کرد و در نتیجه دقت شناسایی فازی را بالا برد. برای استفاده از امکانات این سربرگ کافی است گزینه ی Restriction set را فعال کنیم و سپس بر روی Edit Restriction sets کلیک کنیم. پنجره ی Edit Restriction sets نیز خود دارای سه سربرگ Chemistry, Subfiles, Quality است که در ادامه به توضیح هر یک از این سربرگ ها می پردازیم.
Chemistry:
این سربرگ مهم ترین قسمت پنجره ی Edit Restriction sets است. با استفاده از امکانات این سربرگ می توان محدودیت های شیمیایی را در انتخاب کارت های مرجع شناسایی لحاظ کرد و دقت شناسایی فازی را بالا برد. در واقع نمونه ای تحت آنالیز پراش پرتو ایکس قرار می گیرد حاوی عناصری است که بسته به نوع مواد اولیه ی مورد استفاده برای سنتز و یا ساخت قطعه، شرایط سنتز و ساخت نمونه (مانند حضور اکسیژن در شرایط سنتز در اتمسفر و یا کربن در صورت استفاده از بوته های گرافیتی برای ذوب عناصر کابیدزا)، و شرایط سرویس کاری (مانند عناصر خورنده که بر روی سطح نمونه تشکیل شده اند) وارد ترکیب نمونه شده اند.
با وارد کردن نماد شیمیایی عناصر مورد نظر می توان این عناصر را در فرآیند شناسایی فازی لحاظ کرد و در نتیجه فقط کارت های مرجعی را که حاوی این عناصر هستند برای شناسایی فازی انتخاب کرد. برای وارد کردن نماد های شیمیایی باید بین هریک از نماد ها کاما یا فاصله گذاشته شود. همچنین می توان از جدول تنابی که به همین منظور در نرم افزار طراحی شده است استفاده کرد.
All of:
با وارد کردن نماد شیمیایی عناصر مورد نظر در این قسمت، تنها کارت های مرجعی که شامل تمامی این عناصر هستند برای شناسایی مورد استفاده قرار می گیرند.
At least one of:
با وارد کردن نماد شیمیایی عناصر در این قسمت، کارت های مرجعی که حداقل یکی از عناصر مورد نظر را دارا هستند برای شناسایی مورد استفاده قرار می گیرند.
مثال: وارد کردن نماد شیمیایی Fe ,C ,Cr در قسمت All of باعث می شود که کارت های مرجعه که حاوی تمامی این عناصر باشند برای شناسایی فازی مورد استفاده قرار بگیرند. از طرف دیگر وارئ کردن نماد شیمیایی Fe ,C ,Cr در قسمت At least one of باعث می شود که کارت های مرجعی که حاوی حداقل یکی از این عناصر باشند نیز برای شناسایی فازی مورد استفاده قرار بگیرند.
در این حالت علاوه بر کارت هایی که CrxFeyCz، کارت های دیگری نظیر Fe, CrC, Fe3C,… نیز برای شناسایی فازی مورد استفاده قرار می گیرند. این مثال نشان می دهد که درج نماد های شیمیایی در قسمت At least one of ارجحیت دارد. وجود چندین عنصر در ترکیب شیمیایی ممکن است منجر به تشکیل فاز های جانبی یا ناخواسته شود که حاوی تمامی عناصر نباشد. در این حالت درج نماد های شمیایی عناصر در قسمت All of شناسایی دقیقی را انجام نمی دهد چرا که همانطور که گفته شد فقط کارت های ترکیبات حاوی تمام عناصر برای شناسایی فازیشناسایی فازی مواد توسط XRD مورد استفاده قرار می گیرند. در واقع درج نماد شیمیایی عناصر در قسمت All of تنها برای مواقعی مورد استفاده قرار می گیرد که به دنبال ترکیب خاص و مشخصی باشیم.
None of:
با وارد کردن نماد شیمیایی عناصر مورد نظر در این قسمت، کارت های مرجع این عناصر برای شناسایی فازی مورد استفاغده قرار نمی گیرند. به عبارت دیگر این عناصر در فرآیند شناسایی پیک حذف می شوند. برای راحتی کار می توان پس از انتخاب عناصر مورد نظر در هرکدام از قسمت های All of و یا At least one of، بر روی گزینه ی Add rest to none of کلیک کرد. با این کار کلیه ی عناصری که مورد نظر نیستند در فرآیند شناسایی فازی حذف می شوند.
Subfiles:
استفاده از سربرگ Subfiles کاربرد گسترده ای ندارد. با این حال توضیح مختصری برای آشنایی با این سربرگ مناسب است. با فعال کردن هر یک از گزینه های این سربرگ، می توان کارت های مرجع مشخصی را در دسته بندی های به خصوصی که توسط ویراستاران پایگاه داده ی کارت های مرجع تهیه شده است، برای شناسایی فازی مورد استفاده قرار داد. دسته بندی های مختلفی شامل آلیاژها و فلزات، ترکیبات آلی، ترکیبات معدنی و… وجود دارند که با انتخاب هر یک از آن ها می توان کارت های مرجع آن دسته بندی را برای شناسایی پیک مورد استفاده قرار داد.
در صورتی که بیش از یک دسته بندی انتخاب شود، می توان به دو حالت این دسته بندی ها را برای بارگذاری کارت های مرجع مورد نظر استفاده قرار داد. برای این منظور در قسمت Combination که در گوشه ی پایین و سمت چپ پنجره قرار دارد، دو گزینه وجود دارد. انتخاب گزینه ی Add موجب می شود که تمامی کارت های دسته بندی های منتخب، برای شناسایی مورد استفاده قرار بگیرند. انتخاب گزینه Intersection موجب می شود که تنها کارت هایی برای برای شناسایی مورد استفاده قرار بگیرند که بین تمام دسته بندی های منتخب مشترک باشند. اگر هیچ دسته ای تیک نخورده باشد، تمام دسته ها به طور پیش فرض انتخاب می شوند. در انتها با انتخاب هر یک از زیر مجموعه ها، پنجره را Close می کنیم.
Quality:
استفاده از این سربرگ نیز کاربرد گسترده ای ندارد. با این حال چند جمله برای توضیح این سربرگ نیز ضروری به نظر می رسد. با فعال کردن هر یک از گزینه های این سربرگ میتوان کارت های مرجع به خصوصی را که دارای علامت کیفیت (Quality Mark) به خصوصی هستند برای شناسایی فازی مورد استفاده قرار داد. به طور مثال فعال کردن گزینه ی Skip marked as deleted by ICCD باعث می شود کارت های مرجعی که توسط ویراستاران پایگاه داده حذف شده اند، در نظر گرفته نشوند. اگر هیچ مشخصه کیفی تیک نخورده باشد، تمام مشخصات کیفی به طور پیش فرض انتخاب می شوند.
سربرگ Parameters:
در حالت کلی، تنظیمات سربرگ Parameters در حالت پیش فرض ایده آل بوده و نیازی به اعمال تغییرات ندارد. یکی از پارامتر های مهم Data source است.
Data source:
با استفاده از تنظیمات این قسمت می توان منبع اطلاعات مورد استفاده برای شناسایی الگوی پراش را انتخاب کرد. در حالت پیش فرض، Peak & Profile Data فعال است که مناسب ترین حالت می باشد. در این حالت اطلاعات پیک و پروفایل هر دو برای شناسایی فازی مورد استفاده قرار می گیرند. حالت Peak Data تنها اطلاعات مربوط به پیک و حالت Profile Data نیز تنها اطلاعات مربوط به پروفایل را برای شناسایی پیک ها مورد استفاده قرار می هد.
سربرگ Automatic:
آخرین سربرگ از توضیحات مربوط به شناسایی فازی مواد توسط XRD، سربرگ Automatic خواهد بود. گزینه های سربرگ اتوماتیک فیلتر هایی را در انتخاب کارت های مرجع لحاظ می کنند. برای اعمال تغییرات در هر یک از این گزینه ها ابتدا باید گزینه ی Identify تیک خورده باشد. باید توجه داشت که پس از اعمال تغییرات مورد نظر و کلیک بر روی Search و سپس Ok، تمامی کارت هایی که شرایط مورد نظر را دارا می باشند مستقیما وارد Accepted pattern list می شوند.
