خانه ستارخان
این خانه تاریخی متعلق به ستارخان از سران جنبش مشروطه ایران ملقب به سردار ملی است. و قدمت این خانه مربوط به دوره قاجار بود که متأسفانه توسط روس‌های تزاری در دوره قاجار به وسیله توپ‌های جنگی ویران شده بنای فعلی در دوره پهلوی اول مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. خانه ستارخان دارای نمای آجری بوده و آجرکاری‌های اجرا شده در نمای شمالی بنا از ویژگی‌های خاص معماری آن است. همچنین از نکات جالب خانه ستارخان وجود دالان و راه مخفی در زمان جنگ‌های 11 ماهه تبریز بوده است، که به رودخانه میدان چایی منتهی می‌شد. خانه ستارخان محل سازماندهی و ستاد فرماندهی مبارزان مشروطه‌خواه و جنگ‌های ضد استعماری علیه دولت روس بود. یک مطلب جالب درباره باقرخان، او جز افرادی بود که به قصد مقابله با ستارخان به شهر تبریز آمده بود اما پس از مغلوب و شکسته شدن در برابر ستارخان، برای حفظ جان خود، از ستارخان تقاضای کمک و خدمت در دستگاه نظامی شد. به همین منظور در خانه ستارخان به جنبش و فعالیت‌های مبارزه‌ای خود اقدام می‌کنند و در کنار ستارخان جز کسانی محسوب میشود که برای انتقلاب مشروطه ایستادگی کرده است. این بنا در خیابان شمس تبریزی، کوی امیرخیز، کوچه ستارخان غربی واقع شده است و در سال 1376 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه ساوجبلاغی
این خانه بسیار زیبا در دوره پهلوی اول در دو طبقه ساخته شده است و دارای نمای آجری و گچبری می‌باشد. ایوان طنبی این خانه دارای 4 ستون گچبری با سرستون‌های زیبا و پنجرههای اروسی می‌باشد و بالای آن دارای تزیینات آجری و گچبری‌های زیبا و یک ساعت با طرح دو شیر که از ساعت محافظت می‌کنند و تاجی در بالای آنها قرار گرفته است که زیبای نمای آن را چندین برابر می‌کند. زیرزمین خانه دارای سردابه با پوشش‌های طاقی می‌باشد. خانه فعلاً مسکونی است. این اثر در خیابان امام خمینی، ضلع شمالی مسجد کبود واقع شده و در سال 1379در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه سیلابی
این خانه که به خانه (شاهزاده خانم) هم معروف است مربوط به دوره قاجار می‌باشد. این بنای زیبا به عنوان بخشی از کاخ‌های حرم‌سرای نایب‌السلطنه عباس‌میرزا در دارالسلطنه تبریز دارای اهمیت تاریخی است. نمای خانه دارای ستون‌های استوار با سرستون‌های زیبا و گچبری‌های دیدنی و حیرت‌انگیز جلب توجه می‌کند. دیوار خانه‌دارای تذهیب‌ها، پرتره‌‌ها، نقوش گل و مرغ و شکارگاه و مناظر مختلف در نهایت ظرافت هنری کار شده است. این اثر در خیابان دارایی قرار دارد و در سال 1382 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه سرخه‌ای
این خانه متعلق به میرزامهدی فراشباشی داماد مظفرالدین‌شاه قاجار بوده است و در دوره ناصرالدین شاه قاجار با مساحت 1400 مترمربع در دو طبقه ساخته شده است. خانه سرخه‌ای دارای اندرونی و بیرونی است و هشتی اصلی آن در ضلع جنوبی قرار دارد و دسترسی به بخش اندرونی و حیاط آن از طریق حیاط بیرونی امکان پذیر است. اتاق‌های بخش اندرونی در اضلاع شمالی، جنوبی، شرقی و غربی حیاط اندرونی احداث شده است. بخش مرکزی و هسته اصلی مجموعه طنبی وسیع به ابعاد 9/5 در 5 می‌باشدکه مشرف به ایوان ستوندار و حیاط و باغچه بزرگ ضلع جنوبی است. در طرفین طنبی دسترسی‌های ایوان و در طرفین آن اتاق‌های کله‌ای (گوشوار) می‌باشد. کل ساختمان دارای زیرزمین و حوضخانه بزرگ است. مهم‌ترین عوامل تزیین در این خانه گچبری‌های متنوع در داخل و خارج ساختمان و انواع تزئینات چوبی و آئینه‌کاری‌های سقفی می‌باشد.
این اثر در خیابان ثقه‌الاسلام، نرسیده به درب قدیمی سرخاب واقع شده است در سال 1379 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه سلطان‌القرایی
این خانه متعلق به مرحوم حاج میرزا جعفرسلطان‌القرایی، نسخه‌شناس معروف کتب خطی می‌باشد که در نیمه اول دوره قاجار ساخته شده است. این بنا عرصه‌ای 300 مترمربعی و اعیان 380 مترمربعی دارد که در 2 طبقه و یک زیرزمین ساخته شده است. این خانه از ضلع‌های شرقی، شمالی و غربی به سه ساختمان تفکیک شده است. دو اتاق، یک سرسرای ورودی و یک طاق با پنجرههای اُرسی رنگی و زیبا، بخش‌های مختلف طبقه اول این ساختمان را تشکیل می‌دهند. بنا دارای نمای آجری با قاب‌بندی‌های گچی بوده و پوشش سقف زیرزمین به صورت طاق و پوشش سقف طبقه‌اول با تیرهای چوبی است. این خانه تاریخی در محله شتربان (دوه‌چی)، خیابان مفتح، بن‌بست کوزه‌گر قرار دارد.
خانه شربت اوغلی
این خانه مربوط به دوره قاجار می‌باشد. ساختمان بسیار زیبا و قدیمی شربت اوغلی دارای دو در ورودی و خروجی است. درب ورودی از کوچه سرخاب در جوار درب سرخاب است که به یک حیاط کوچک و گلکاری شده و یا اندرونی مرتبط میشود و از همین حیاط به زیرزمین‌های متعدد و طبقات اول و دوم ساختمان راه ورودی دارد، درب دوم یا در خروجی در سمت جنوبی حیاط و باغچه بسیار با صفا با یک دالان به کوچه ملا باشی راه پیدا می‌کند. این ساختمان دارای اتاق‌های متعدد با معماری خاص در دو طبقه اول و دوم و زیرزمین‌های متعدد با معماری خاص در دو طبقه اول و دوم و زیرزمین‌های متعدد با آجرکاری و طاق ضربی بسیار محکم است. در طبقه دوم در وسط اتاق یا طنبی با تالار پذیرایی جالبی است و در گوشه‌ی همین تالار چند اتاق نیز احداث شده است، بعلاوه در ضلع غربی حیاط با صفا یک ردیف اتاق و زیرزمین‌هایی برای استفاده مهمانان و اهل خانه احداث شده است، سقف ساختمان و تحمل سنگینی بنا بر روی 6 ستون بلند (دوستونی) یا 12 ستون است با گچبری بسیار عالی که کلیات ساختمان هر بیننده را به تحسین وا می‌دارد.
خانه شیخ محمدخیابانی
این خانه محل سکونت شیخ خیابانی از علمای بنام دوره مشروطه در ایران می‌باشد. ایشان در 10 الی 15 سال آخر عمر خود در این خانه می‌زیسته است. خانه در یک طبقه ساخته شده و شامل دو حیاط اندرونی و بیرونی می‌باشد. حیاط بیرونی به فرم باغ ایرانی بوده که بعد‌ها دستکاری شده است. بنا با حیاط بیرونی توسط دو ورودی ارتباط دارد که در امتداد این درها، دوراهرو دسترسی به سالن اصلی (طنبی) و اتاق‌های جانبی را امکان‌پذیر می‌سازد. بنا دارای یک سالن بزرگ و دو اتاق در طرفین و 4 اتاق به عنوان فضاهای خدماتی در پشت گوشوارهاست، در این خانه پلان و نما کاملا قرینه‌اند بنا دارای آجر کاری‌های زیبای دوره پهلوی است که در بالای هر کدام از پنجره‌ها فرم کتیبه‌های آجری متفاوت و به صورت قرینه‌اند. نمای حیاط اندرونی دارای آجرکاری با کتیبه‌های بسیار ساده گچی است. حیاط اندرونی در سه ضلع جنوبی، غربی و شرقی دارای فضاهای خدماتی است و تقریبا هم سطح با بناست.
خانه صدقیانی
این خانه تاریخی متعلق به خاندان صدقیانی (از تجار بنام دوره قاجار و پهلوی در تبریز) می‌باشد، که قدمت آن به دوره قاجار و بخشی از آن هم به اوایل دوره پهلوی باز می‌گردد خانواده صدقیانی از خانواده‌های معتمد و معروف تبریز محسوب می‌شدند به ویژه حاج رسول صدقیانی که در جریان مشروطه با ایجاد مرکز غیبی تبریز به همراهی تعدادی از روشنفکران آن دوره از جمله علی مسیو به مقابله با استبداد محمدعلی شاه قاجار پرداخت. این خانه قدیمی حدود 7000 مترمربع مساحت دارد خانه صدقیانی دارای بخش‌های اندرونی و بیرونی است و دارای ستون‌ها با سرستون‌های زیبا و همچنین ایوان‌های دو طبقه مشرف به حیاط است بخش غربی خانه دارای نمای فوق العاده پرکار آجری است و همچنین دارای زیرزمین‌های زیبا دارای طاق آجری می‌باشد. این بنا در سال 1364 مورد اصابت موشک رژیم بعثی قرارگرفته بود که این عامل باعث متروکه شدن آن شده بود، ولی چند سالی است که این بنا مورد مرمت قرار گرفته است. این خانه تاریخی زیبا در خیابان ارتش جنوبی تبریز قرار گرفته است، و در سال 1381 به عنوان یک از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه ضیاءالدوله
این خانه متعلق به شاهزاده امان‌الله میرزا جهانبانی ملقب به ضیاءالدوله فرزند جهانگیرمیرزا و نوه سیف‌الله میرزا چهل و دومین فرزند پسری فتحعلی‌شاه قاجار بود. از مناصب وی می‌توان به نمایندگی مجلس، فرماندهی قشون آذربایجان، سرپرست دارالحکومه تبریز نام برد. ضیاءالدوله با انجمن مشروطه‌خواهان تبریز از جمله شخص ثقه‌الاسلام تبریزی همکاری نزدیکی داشت وی به دلیل اینکه با ارسال تلگراف‌هایی به تهران پرده از جنایات روس‌های تزاری در تبریز می‌گشود، تحت تعقیب روس‌ها قرار گرفت. ضیاء الدوله مجبوراً به کنسولگری انگلستان پناهنده شد و چون مذاکره بر سر تحویل و تبعید وی بالا گرفت، خود با تپانچه‌ای که در اختیار داشت به زندگیش خاتمه داد. جنازه او را دربارگاه سیدحمزه تبریز به خاک سپردند.
عمارت با شکوه ضیاءالدوله دارای 820 مترمربع عرصه و اعیانی است و اعیانی آن شامل 550 مترمربع که دارای یک اتاق بزرگ پذیرای (طنبی) با درب‌های منبت‌کاری شده و دو اتاق جنبی آن (کله‌ای) در زیرزمین بسیار وسیع و در پشت اتاق تالار پذیرایی، چهار اتاق به عنوان استراحت مهمانان در نظر گرفته شده و آشپزخانه این ساختمان در زیرزمین قرار دارد. پنجرههای مشبک و رنگین عمارت دوجداره بوده و از نوع مدل (اُروسی) شبیه و نظیر خانه مشروطه، خانه سلماسی، بهنام، دکتر گنجه‌ای زاده و شربت اوغلی است.
در جلو عمارت، چهارستون استوانه‌ای گچی و چهارستون در کناره‌ی آن خودنمایی می‌کند. از حیاط عمارت با پنج پله می‌توان به طبقه بالا رسید. در ورودی ساختمان در انتهای کوچه با بافت و معماری قدیمی واقع است، که مانند هشتی‌های قدیمی اعیان و اشراف تبریز جلوه می‌کند و آجرکاری بدنه و حاشیه‌ی در ورودی و نقش و نگار، سردرب با کاشی‌های الوان بسیار جالب توجه می‌باشد. در دو طرف حیاط با شکوه و زیبا و گلکاری شده این عمارت، چهار اتاق برای سکونت و بیتوته خدمتکاران خانه احداث شده است. این ساختمان با شکوه در اوایل دوره قاجار (1200 قمری) بنا نهاده شده و معماری آن ترکیبی و تلفیقی از سیستم معماری قفقازی و تبریزی می‌باشد و تمام امکانات رفاهی مدنظر بوده است. این خانه در ششگلان کوچه ضیاءالدوله واقع شده است.
